Қазақстанда балалар мен жасөспірімдер арасындағы суицид мәселесі қоғамды алаңдатып отырған маңызды тақырыптардың бірі. Әсіресе ауылдық өңірлерде психологиялық қолдаудың қолжетімсіздігі, әлеуметтік қысым, ақпарат тапшылығы және мамандардың жетіспеушілігі бұл проблеманы тереңдете түсуде. Осыған байланысты Қызылорда медициналық жоғары колледжінде суицидтің алдын алуға арналған өңірлік бағдарлама іске қосылып, сала мамандары мен халықаралық ұйымдар мәселені оқыту семинары барысында жүйелі түрде талқылады.
Бағдарламаның мақсаты – ауылдық жерлердегі балалар мен жасөспірімдердің психикалық әл-ауқатын қолдау және мамандарды оқыту арқылы алдын алу шараларын күшейту.
Бағдарлама «Ауыл» партиясы және Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының бастамасымен жузеге асуда. Семинарға білім және денсаулық сақтау басқармаларының, ұлттық орталықтар, психикалық денсаулық ұйымдарының, пилоттық мектептер мен колледждердің басшылары мен мамандары қатысып, бағдарламаның мақсаттары мен әр ведомствоның рөлдері айқындалды.
Семинарда Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы басқарма төрағасының орынбасары Салтанат Назарова қатысып, кәмелетке толмағандардың өміріне қауіп төндіруі мүмкін белгілерді ерте анықтауға арналған бірыңғай алгоритмдер туралы айтты. Оның айтуынша, ҚР Денсаулық сақтау министрлігі мен Оқу-ағарту министрлігінің бірлескен бұйрығы педагогтар мен медицина қызметкерлеріне арналған нақты іс-қимыл тәртібін белгілейді: қауіп белгілерін тану, алғашқы психологиялық көмек көрсету, қажет болған жағдайда денсаулық сақтау ұйымына жіберу және әрі қарай қолдауды ұйымдастыру. Бұл тәсіл мамандардың жұмысын біріздендіріп, жауапкершілігін нақтылайды.
Бірнеше жыл қатарынан Қазақстан суицид көрсеткіші бойынша әлемдік рейтингте жоғары орында тұр. Деректер келесідей:
- 8-орын – 35-44 жас тобындағы ересектер арасында;
- 18-орын – 15-19 жас аралығындағы жасөспірімдер арасында;
- 32-орын – жалпы халық арасындағы суицид деңгейі (жыл сайын 3,5 мыңнан астам жағдай).
2021 жылы 10–29 жас тобындағы өлім себептерінің ТОП–10 қатарына суицид кірген. Бұл – профилактиканың жүйелі түрде күшейтуді қажет ететінін көрсетеді. Салтанат Назарова өз сөзінде Қазақстан халқы арасындағы суицидтің алдын алудың 2025–2029 жылдарға арналған Жол картасы әзірленгенін атап өтті. Сонымен қатар он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулығын қорғау бойынша медициналық көмек көрсету стандарттарына өзгерістер енгізілуде. Құжатта жасөспірімдерге психикалық денсаулық қызметтерінің қолжетімділігін арттыру қарастырылған. Атап айтқанда, халық саны кемінде 40 мың адам болатын аудандық маңызы бар қалаларда Жастар денсаулық орталықтарын ашу жоспарлануда. Сондай-ақ мұндай орталықтардың мамандарына арналған психоәлеуметтік қолдау көрсету нұсқаулығы әзірленді. Бұл құжат медициналық және психологиялық қызметтердің өзара іс-қимылын нығайтып, мамандардың практикалық жұмысын жеңілдетеді.
Семинарға қатысушылар үш күн бойы мінез-құлықтық бұзылысын ерте анықтау әдістерін, қауіпсіз бағыттау алгоритмдерін, тәуекелді жағдайларда әрекет етуді, білім беру мен денсаулық сақтау ұйымдарының өзара байланысын ұйымдастыруды үйренеді.