Заманауи косметика индустриясы бет-әлпетті жақсартуға және қартаюды тоқтатуға уәде беретін мыңдаған өнімдерді ұсынады. Алайда, косметиканың құрамындағы барлық ингредиенттер қауіпсіз емес. Кейбір компоненттер аллергия, тітіркенуді тудыру мүмкін немесе тіпті организмде жиналып, ұзақ уақытқа созылатын уытты әсер етуі мүмкін.
Косметикалық өнімдерде қолданылатын мынадай заттар токсикологтардың бақылауында:
1. Парабендер (Парабендер)
Қаптамадағы атаулары: methylparaben, propylparaben, butylparaben, ethylparaben
Функциясы: консерванттар – бактериялар мен саңырауқұлақтардың көбеюіне жол бермейді.
Қаупі: эстрогендердің әсерін имитациялау арқылы гормоналды фонды бұзу қабілетіне күдік бар.
2. Фталаттар (Phthalates)
Қаптамадағы атаулары: diethyl phthalate( DEP), dibutyl phthalate (DBP)
Функциясы: өнімдерді жұмсартады және дәмді сақтайды.
Қаупі: репродуктивті функцияның бұзылуымен байланысты, әсіресе жүкті әйелдер мен балалар үшін қауіпті болуы мүмкін.
3. Формальдегид және оның туындылары
Қаптамадағы атаулар: formaldehyde, DMDM hydantoin, imidazolidinyl urea
Функциясы: консерванттар – микробқа қарсы әсері бар.
Қаупі: канцероген – аллергиялық реакциялар мен тітіркенуді тудыруы мүмкін.
4. Триклозан (Triclosan)
Қолданылуы: антисептикалық сабындарда, дезодоранттарда, тіс пасталарында.
Қаупі: эндокриндік жүйенің жұмысын бұзады, төзімді бактериялардың дамуына ықпал етуі мүмкін.
5. SLS және SLES (натрий лаурилсульфаты және натрий лауретсульфаты)
Қаптамадағы атаулары: sodium lauryl sulfate, sodium laureth sulfate
Функциясы: сусабындарды, душқа арналған гельдерді, тіс пасталарын көбіктендіреді.
Қаупі: әсіресе ұзақ уақыт қолданғанда теріні және шырышты қабықты тітіркендіреді.
6. Минералды майлар (Petrolatum, Mineral oil)
Функциясы: ылғалды ұстайтын кедергі түзеді.
Қаупі: жеткілікті тазаланбаған жағдайда құрамында канцерогендер болуы мүмкін, тері тесіктерін бітейді.
7. Жасанды хош иістендіргіштер мен бояғыштар
Белгіленуі: fragrance, parfum, CI (Color Index) сандармен бірге
Қаупі: аллергиялық реакциялар, бас ауруларын, астма тудыруы мүмкін.
Косметикалық өнім реттеушілер (ҚР-да Кеден одағының техникалық регламенті) тарапынан бақылауға жатады. Қолдану кезінде кез-келген уытты дген зат қауіпті емес екенін түсіну маңызды: бәрі дозаға, әсер ету жолдарына және қолдану жиілігіне байланысты.
Тұтынушы өзін қалай қорғай алады?
1. Өнімнің құрамын INCI) тексеру – қауіпті компоненттері бар өнімдерден аулақ болу керек;
2. Сертификатталған брендтерді таңдау керек. Экосертификаттары (мысалы, COSMOS, ECOCERT) бар органикалық және табиғи косметиканы таңдаңыз;
3. Әр түрлі өнімдерді шамадан тыс қабаттастырудан аулақ болу — кумулятивті әсер етуі мүмкін.
4. Өнім туралы пікірлерді оқып-біліңіз. Кейде теріс реакцияларды басқа қолданушылардың тәжірибесінен көруге болады.
5. Иісі күшті өнімдерді таңдамаңыз. Өте күшті иіс жиі жағдайда синтетикалық хош иістендіргіштердің болуын білдіреді.
Косметика кез-келген химиялық құралдар сияқты ұзақ уақыт қолданғанда қауіпсіз болуы керек. Бұл қауіпсіздікті қамтамасыз етуде токсикологиялық бағалау шешуші рөл атқарады. Қауіптерді түсіну және тұтынушының дұрыс таңдауы — организмге зиянды әсерді азайту жолындағы маңызды қадам.