Жыл сайын әлемде темекі шегудің салдарынан 8 миллионға жуық адам қайтыс болады. Осы жағдайда қайтыс болған адамдардың ішінде 7 миллионнан астам адам темекіні тікелей тұтынудан, ал 1,3 миллионға жуығы қайталама темекі түтінінің әсерінен қайтыс болған.
Темекі шегу созылмалы жұқпалы емес аурулардың және онымен байланысты асқынулардың пайда болуының және дамуының негізгі себептерінің бірі болып табылады, бұл еңбекке жарамсыздыққа, ерте мүгедектікке және өлімге әкеледі де, халықтың көп бөлігін қамтиды. Ересектер арасында темекі өнімдерін қолдану бірқатар созылмалы аурулардың, соның ішінде онкологиялық аурулардың, тыныс алу және жүрек-қан тамырлары ауруларының негізгі қауіп факторы болып табылады. Пассивті темекі шегу денсаулыққа жағымсыз әсер етеді, соның ішінде өлімге де әкелуі мүмкін.
Егер темекі шегетін ересек адамдар темекіні тастамаса, осы зиянды тәуелділіктің әсерінен болатын өлім саны артады, ал темекі шегетіндердің саны аз адамдар темекі шегуді бастайтындықтан ғана азаюы мүмкін. Осыған байланысты темекі шегетін ересектер арасында темекі шегуді тоқтату өте маңызды.
2024 жылы Халықаралық темекі шегуден бас тарту күні қарашаның үшінші бейсенбісінде атап өтіледі. Темекі шегуден бас тарту күнінің мақсаты – осы жаман әдеттің таралуын азайтуға тырысу, сонымен қатар әртүрлі ұйымдардың, әлеуметтік топтардың өкілдерін, әртүрлі мамандықтағы дәрігерлерді темекі шегуге қарсы күреске тарту. Сондай-ақ бұл күн азаматтардың темекі шегудің зияны туралы хабардарлығын арттыруға арналған.
Ұлттық статистика бюросының 2024 жылғы шілдедегі мәліметтері бойынша Қазақстан халқының 20,7%-ы темекі шегеді (2023 жылы 19,4%) немесе ерлердің 39,8%-ы, әйелдердің 7,6%-ы темекі шегеді. Ауылдық жерлерде темекі шегетіндердің үлесі – 22,3%, қалада – 20%. Өңірлер арасында темекі шегушілердің ең көп үлесі Шығыс Қазақстан облысында (27,6%) тіркелді. Жалпы темекі шегетін халықтың 83,7%-ы өнеркәсіпте өндірілетін темекіні шегеді.
ДДҰ «Мектеп жасындағы балалардың денсаулық тәртібі» (HBSC) зерттеуінің нәтижелері бойынша Қазақстан Республикасында кәдімгі темекі шегетін жасөспірімдердің үлесі 2023 жылы 2% құрады. Сонымен қатар, электронды темекіні тартатын жасөспірімдердің үлесі 2023 жылы 12,5% құрады.
Қазақстанда темекі шегуге қарсы кешенді күрес белсенді жүргізілуде, оған заңнамалық шаралар, темекі өнімдеріне салықты арттыру, жарнамаға тыйым салу, темекі түтінінен бос қоғамдық орындарды қамтамасыз ету және темекі шегушілердің хабардарлығы мен уәждемесін арттыру үшін білім беру бағдарламаларын іске асыру кіреді, ақпараттық-білім беру бағдарламалары іске асырылуда, бүкіл ел бойынша алғашқы медициналық-санитарлық көмек ұйымдарында темекіге қарсы бағдарламалар жұмыс істейді жаман әдеттен арылғысы келетіндерге көмек көрсетуге арналған кабинеттер. Темекі шегуден бас тартуға көмектесетін сандық ресурстар бар.
ДДҰ мәтіндік және бейне форматында сегіз тілде тәулік бойы жұмыс істейтін сандық көмекші — виртуалды кеңесші Саруды әзірледі. Сара әдеттегі және электронды темекіден бас тарту, стрессті бақылау және дұрыс тамақтану бойынша кеңестер береді.
Қазақстанда олар үшін вапаларға, Сұйықтықтар мен хош иістендіргіштерге толық тыйым салуды енгізу маңызды қадам болды. 2024 жылдың 20 маусымынан бастап елде темекі шекпейтін темекі өнімдерін және электрондық тұтыну жүйелерін әкелуге, өндіруге, сатуға және таратуға тыйым салынды. Бұл шаралар мәселенің ауырлығын және шұғыл әрекет ету қажеттілігін көрсетеді.