Ауыз судың қауіпсіздігі мен микробиологиясы

Суды үнемі ішіп отыру – адам ағзасы үшін қажет нәрсе. Адам орта есеппен күніне 2,5 литрге дейін су ішетіні анықталды. Сонымен қатар көптеген басқа қызмет салаларында, соның ішінде тамақ дайындау немесе шомылу кезінде суды қолданады. Алайда әр кезде санитарлық қызметтің белгіленген талаптарына сәйкес келе бермейді.

Су құбырлары мен ағынды суларда патогенді микроорганизмдердің болуымен байланысты су сапасының нашар болуы жағымсыз салдарға әкелуі мүмкін, олардың ішінде аурудың пайда болу қаупі ең қауіптісі болып саналады. Бұл судың сапасы адамның көңіл-күйіне, ағзаның жұмыс істеуіне, сондай-ақ өмір сүру ұзақтығына тікелей әсер ететінін білдіреді.

Су сапасын санитарлық бақылау – күрделі, көп деңгейлі процесс. Ол барлық суды пайдалану кезеңдерінде – сумен жабдықтау көзін таңдау мен мониторинг жүргізуден, суды дайындаудан бастап пайдаланылған суды зарарсыздандыруға және ағынды суларды қабылдағышқа ағызуға дейін қатар жүргізіледі. Судың сапасы мен қауіпсіздігіне осылай мұқият назар аудару қажеттілігі адам өміріндегі осы ресурс пен өнімнің маңызды рөліне байланысты. Су сапасын санитариялық-микробиологиялық бағалау санитарлық көрсеткіштердің жиынтығы – зерттелетін су объектісінің санитарлық жағдайының нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкестігін немесе сәйкес келмейтіндігін көрсететін өлшемшарттарды айқындауды білдіреді. Санитариялық-микробиологиялық бақылауға жататын судың негізгі түрлері: орталықтандырылған ауыз сумен қамтамасыз ету; орталықтандырылмаған ауыз сумен қамтамасыз ету (құдықтар, ұңғымалар); ыдыстарға құйылған ауыз су; ыдыстарға құйылған минералды су; ауыз сумен жабдықтау көздерінің (ашық су айдындары мен артезиан ұңғымаларының) суы; жүзу бассейндері мен аквапарктердегі су; ағынды сулар. Судың алуан түрлеріне қойылатын талаптар тиісті нормативтік құжаттарда, регламенттелген санитарлық көрсеткіштерді анықтау әдістемелерінде – тиісті әдістемелік нұсқауларда (ӘН) көрсетілген. Санитарлық көрсеткіш – бұл зерттелетін су объектісінен алынған су сынамасының нормаланатын көлемінде белгілі бір санитарлық-көрсеткіш микроорганизмдерінің болуын және мөлшерін көрсететін параметр. Анықталатын көрсеткіштер мен оларды анықтау жиілігі зерттелетін объектінің мақсатына байланысты болады және тиісті нормативтік базада қатаң реттеледі.

Судың нәжіспен ластану деңгейін оның эпидемиялық қауіптілігінің маркері ретінде анықтау – санитарлық көрсеткіштерді қолданудың жалғыз саласы емес. Нәжістің ластануын бағалауға келмейтін бірқатар көрсеткіштер бар (глюкоза-оң колиформды бактериялар, жалпы колиформды бактериялар, сульфитредукциялаушы клостридий споралары), өйткені осы көрсеткіштер шеңберінде анықталған еркін тіршілік ететін бактериялар қоршаған ортада көбейеді және осылайша биогенді ластанудың нақты деңгейін көрсетпейді. Алайда бұл санитарлық көрсеткіштер суды дайындау және суды зарарсыздандыру технологияларының тиімділігін бағалауға мүмкіндік беретін маңызды технологиялық маркерлер ретінде қолданылады.