Сәуірдің соңғы аптасы 24-30 сәуір аралығында әлемде жыл сайын иммундау апталығы өтеді. Бұл іс-шара барлық континенттердегі 180-нен астам ел қатысатын әлемдік жобаға айналды. Вакциналау – денсаулық сақтаудың ең үлкен жетістіктерінің бірі. Ол бүкіл әлемде инфекциялармен күресудің ең тиімді, үнемді және қол жетімді құралы ретінде танылды
2023 жылы Дүниежүзілік иммундау апталығы “Ауқымды иммундау!” лозунгымен өтеді.
Жыл сайынғы ЕИА-ның мақсаты халықтың назарын аудару және иммунопрофилактиканың адамдардың денсаулығы мен әл-ауқаты үшін маңызы туралы хабардарлығын арттыру.
Иммундау қазіргі уақытта қолданылып жүрген медициналық араласудың ең тиімді және үнемді шараларының бірі болып табылады. Халықтың эпидемиялық салауаттылығын қамтамасыз ету үшін халықты жоспарлы иммундаумен қамту деңгейі кемінде 95%-ды құрауы тиіс.
Иммундау әмбебап әдіс болып табылады және балалардың дені сау өмірге енуіне мүмкіндік береді. Жыл сайын иммундау дифтерия, сіреспе, көкжөтел, қызылша, паротит, қызамықтан болатын 2-3 миллион өлімнің алдын алуға мүмкіндік беретінін есте ұстаған жөн.
2023 жылғы Дүниежүзілік иммундау апталығы халықтың барлық жас санаттары, соның ішінде COVID-19-ға қарсы иммундау үшін вакциналаумен қамтуды және иммундаудың қолжетімділігін жақсартуға бағытталған. Алдын алуға болатын аурулардан қорғау құқығы – бұл әр адамның құқығы.
Профилактикалық екпелер 12 ауруға қарсы міндетті вакциналауды көздейтін Ұлттық екпе күнтізбесі шеңберінде жүзеге асырылады. Бұдан басқа, екпелер жекелеген кәсіптік топтарға, аса қауіпті инфекциялар бойынша қолайсыз елдерге баратын табиғи-ошақты аурулармен аурушаңдық деңгейі жоғары аумақтарда тұратын адамдарға және инфекциялар ошағында эпидемиялық көрсеткіштер бойынша жүргізіледі.
Иммундау – бұл өзінің тиімділігін дәлелдеген, денсаулық сақтаудың үнемді шарасы, миллиондаған балалардың өмірін сақтайды және миллиондаған адамдарды аурулар мен мүгедектіктен қорғайды.
“Вакцинадан тартыну” деп аталатын мәселе бар: кейбір ата-аналардың мифтер мен жалған ақпаратқа негізделген иммундауға деген сенімсіздігінің артуы. Бұл тартыншақтық бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланған жағымсыз оқиғалардан туындауы мүмкін, онда баланың өлімі иммундаумен байланысты, толық фактілер берілмейді. Тартыншақтық деңгейіне екпеге қарсы қозғалыстар туындауы мүмкін, олардың шеңберінде иммундауға қарсы үндеулер таралады. “Вакцинадан тартынумен” күресу, ата-аналардың иммундауға деген сенімін нығайту, иммундау тәуекелдерінің маңыздылығы мен маңыздылығы туралы ата-аналармен диалог орнату сияқты Дүниежүзілік иммундау апталығы шеңберіндегі иммундаудың маңыздылығы туралы хабардарлықты арттыруға және осылайша вакциналаумен қамтуды кеңейтуге бағытталған бастамалар, бұл сайып келгенде денсаулық сақтау қызметтерімен жалпыға бірдей қамтуды қамтамасыз етуге және 3-ші тұрақты даму мақсатын орындауға (ТДМ) үлес қосады.
COVID-19 вакцинациясы, әсіресе ең осал адамдарда, соның ішінде егде жастағы адамдарда, қатар жүретін патологиялық жағдайлары бар адамдарда және жүкті әйелдерде аурудың ауыр ағымының алдын алу үшін әлі де маңызды. Сонымен қатар иммундау бағдарламалары пандемиядан туындаған басқа ауруларға қарсы жоспарлы вакциналаудағы олқылықтардың орнын толтырумен айналысады. Еуропалық иммундау апталығы Денсаулық сақтау қызметкерлері мен халыққа дифтерия, қызылша және полиомиелит сияқты аурулардың қайта жандануын болдырмау үшін уақтылы вакциналаудың маңыздылығын еске салуға арналған.
Қазақстан Республикасында медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде міндетті профилактикалық егулер жүргізілетін аурулардың тізбесі “Медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде оларға қарсы міндетті профилактикалық екпелер жүргізілетін аурулардың тізбесін, екпелерді жүргізу қағидаларын, мерзімдерін және халықтың профилактикалық екпелерге жататын топтарын бекіту туралы” Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 24 қыркүйектегі № 612 қаулысымен айқындалған.
“Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы” Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі Кодексінің 85-бабының 5-тармағына сәйкес республикалық бюджет қаражаты есебінен егілетін адамның вакциналау жүргізуге ақпараттандырылған келісімін алғаннан кейін мынадай инфекциялық және паразиттік ауруларға қарсы міндетті профилактикалық екпелер (вакциналар мен басқа да иммунобиологиялық препараттарды енгізу) жүргізіледі:
– жоспарлы профилактикалық екпелер: “В” вирустық гепатиті; В типті гемофильді инфекция; дифтерия; көкжөтел; қызылша; қызамық; пневмококкты инфекция; полиомиелит; сіреспе; туберкулез; эпидемиялық паротит;
– эпидемиологиялық көрсеткіштер бойынша профилактикалық екпелер: құтыру; іш сүзегі; көктемгі-жазғы кене энцефалиті; оба; коронавирустық инфекция.
Жергілікті бюджет қаражаты есебінен екпе салынатын адамның вакциналау жүргізуге ақпараттандырылған келісімін алғаннан кейін мынадай жұқпалы ауруларға қарсы эпидемиологиялық көрсеткіштер бойынша міндетті профилактикалық екпелер (вакциналар мен басқа да иммунобиологиялық препараттарды енгізу) жүргізіледі: “А” вирустық гепатиті; тұмау; сібір жарасы; туляремия.
2024 жылы республикада ұлттық вакцинация күнтізбесіне адам папилломавирусына (HPV) қарсы вакциналау енгізіледі деп жоспарлануда.
Вакциналау қызметтің осы түріне рұқсаты бар емханалық мекемелер мен медициналық орталықтарда жүргізіледі.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) адамдардың ғылымға және денсаулық сақтаудың негізгі проблемаларына қатынасы туралы жүргізген Дүниежүзілік сауалнамасының нәтижесінде әлем халқының 79%-ы вакциналарды қауіпсіз, ал 84%-ы тиімді деп санайтыны анықталды. Зерттеулер көрсеткендей, вакциналаудың 5%-ға төмендеуі аурудың өршуін 40-4000%-ға арттырады. Мигранттар мен босқындар да қажетті вакциналауға қол жеткізуі керек; бұл аурулар шығуы мүмкін орындарда таралуы мүмкін аурулардан қорғайды. ДДҰ халықтың кем дегенде 95%-ын вакциналаумен қамтуды ұсынады.
Қазақстанда жыл сайын шамамен 5 млн. адам, оның ішінде 1,3 млн. – 14 жасқа дейінгі балалар екпе алады. COVID-19 пандемиясы жоспарлы иммундаудан өтетін балалар санының азаюына әкелді, бұл аурудың алдын алуға болатын аурулардан болатын аурушаңдық пен өлім-жітімнің өсуіне ықпал етуі мүмкін.
Қазақстанда (12.04.2023 жылғы жағдай бойынша) коронавирустық инфекцияға қарсы бірінші компонентпен 10 865 781 адам вакциналанды, бұл вакциналауға жататын контингенттен 13 390 110-ды (81,1%) құрады, екінші компонентпен 10 639 067 адам немесе вакциналауға жататын контингенттен 79,5%-ы вакциналанды.
Жаппай вакциналау ұлт денсаулығын сақтаудың қажетті шарты болып табылады. Иммундаудың маңыздылығы туралы хабардарлықты арттыру арқылы Дүниежүзілік иммундау апталығы аясында жүзеге асырылатын іс-шаралар вакциналаумен қамтуды арттыруға бағытталған және сайып келгенде, вакциналар арқылы алдын алуға болатын кез келген аурудың таралуына жол бермейді.
ҚР ДСМ Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы