Бүгін Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы (ҚДСҰО) ДДҰ-ның Қазақстандағы Елдік кеңсесімен бірлесіп, “Қазақстан оқушыларының өмір салты факторлары, олардың физикалық, психикалық денсаулығы мен әл-ауқаты” есебін ұсынды, онда 11, 13 және 15 жастағы еліміздің 7400-ден астам оқушысының физикалық денсаулығы, әлеуметтік қарым-қатынастары және психикалық әл-ауқаты туралы ауқымды деректер жинақталған.
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ нәтижелер
Есепте ДДҰ-ның Қазақстандағы Елдік кеңсесінің техникалық және қаржылық қолдауымен Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы Балалар жылына “Дені сау ұлт” ұлттық жобасын іске асыру шеңберінде жүзеге асырған 2022 жылғы “Мектеп жасындағы балалардың денсаулыққа қатысты мінез-құлқы” (HBSC) екінші ұлттық зерттеуінің нәтижелері қамтылған. Бірінші ұлттық зерттеуді 2018 жылы ҚР ДСМ ҚДСҰО жүргізді.
2022 жылғы зерттеу нәтижелері жасөспірімдердің денсаулығы мен мінез-құлық әдеттерінде төрт жыл ішінде болған өзгерістерді көрсетеді. Сондай-ақ, мектеп оқушыларына сауалнама коронавирустық инфекцияның пандемиясы және оның салдары айқын болған кезеңде жүргізілді, бұл жасөспірімдердің денсаулығы мен әл-ауқатының нашарлауына әсер етуі мүмкін.
2022 жылы Қазақстанда 11-15 жас аралығындағы жасөспірімдер арасында жүргізілген зерттеу:
• Балалардың көпшілігінің (83%) психикалық денсаулығы жақсы. Бұл көрсеткіш 2018 жылмен салыстырғанда жақсарды. Дегенмен, әрбір алтыншы жасөспірім одан әрі диагностиканы қажет ететін нашар психикалық әл-ауқат туралы хабарлайды.
• Жасөспірімдердің тек 27%-ы жемістерді, ал көкөністер жасөспірімдердің 36%-ы жейді.
• Әрбір жетінші жасөспірім күн сайын қант қосылған сусындарды ішеді. Сонымен қатар, апта сайын қантты сусындар ішетін балалардың пайызы 2018 жылмен салыстырғанда өсті.
• Физикалық белсенділіктің төмендеуі байқалады. 2018 жылмен салыстырғанда күн сайын компьютерлерде, смартфондарда, әлеуметтік желілерде ойын ойнауға көп уақыт жұмсайтын балалардың пайызы айтарлықтай өсті. Дене белсенділігіне қатысудың әсіресе төмен деңгейі егде жастағы қыздар мен жасөспірімдер арасында байқалады.
• 2022 жылы 2018 жылмен салыстырғанда қыздар денсаулығына жиі шағымдана бастады, артық салмағы бар жасөспірімдер көп болды.
• Көптеген ұлдар мен қыздар темекі шегуге және вейптерді қолдануға қатыса бастады. Электрондық темекіні балалардың 9,8%-ы (ұлдардың 11,3%-ы және қыздардың 8,2%-ы) тұтынған және бұл сан ұлдар мен қыздардың жасына байланысты айтарлықтай артады, 13 жастан 15 жасқа дейін екі есеге жуық.
• Мектеп оқушыларының 18%-ы мектепте қорқытуға ұшырады.
• Жасөспірімдердің 13%-ы кем дегенде бір рет киберқудалауға ұшыраған.
2022 жылы мектеп аз балаларға ұнады, қыздарға ата-аналарымен қарым-қатынас жасау қиынға соқты. Жарақат алған ұлдардың да, қыздардың да саны күрт өсті.
Балалардың пікірінше, COVID-19 пандемиясымен күресу шаралары, мысалы, локдаундар, мектептердің жабылуы, онлайн оқытуға көшу, әлеуметтік қашықтық және т. б. жалпы өмірге, физикалық белсенділікке және мектептегі үлгерімге теріс әсер етті.
Дегенмен, балалардың өмірінің әртүрлі аспектілері туралы пікірін бақылау балалардың көпшілігінің өз өміріне риза екенін және психикалық жағдайы жақсы екенін көрсетті.
ҚДСҰО Басқарма төрағасының м. а. Жанар Қалмақова да “Жасөспірімдердің өміршеңдігіне үлес қосатын оң аспект-бұл отбасының, мектептің, достардың психикалық, физикалық денсаулығын нығайтуға ықпал ететін қолдау сезімі; жасөспірімдер өсіп, үйренетін, сол арқылы болашақ денсаулығын нығайтатын әлеуметтік және физикалық ортаны жақсартуды жалғастыру қажет” екенін атап өтеді.
Оқушылардың сауалнамасының нәтижелері бойынша ұлттық есеп пен қысқаша түйіндемені мемлекеттік және орыс тілдерінде ҚР ДСМ Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығының сайтында мына сілтеме бойынша жүктеуге болады: https://hls.kz/research-hsbc