COVID – 19 коронавирустық ауруы алғаш рет Қытайдың Ухань қаласында 2019 жылдың соңында жергілікті жабайы жануарлар нарығы аймағында пайда болды. Бірінші науқаста аурудың басталуы 2019 жылдың 01 желтоқсанында тіркелді.
Қытай Ғылым академиясы жанындағы тропикалық ботаникалық бақ ғалымдарының есебіне сәйкес Қытайда жаңа коронавирустың таралуы 2019 жылдың қараша немесе желтоқсан айының басында басталып, Теңіз өнімдері нарығына жеткенде жеделдеді.
Вирустар таксономиясы жөніндегі халықаралық комитет 11.02.20 жаңа коронавирусқа SARS-CoV-2 атауын берді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы жаңа жұқпалы ауруға COVID-19 (“Coronavirus disease 2019”) ресми атауын берді. Коронавирус SARS-CoV-2 құрылымында жарқанаттардан жұғатын вирустарға жақын.
Инфекция көзі негізінен науқас адам болып табылады. Коронавирустың тасымалдаушысы инфекциядан кейін бірден қауіпті болады. ҚХР Мемлекеттік денсаулық сақтау комиссиясының мәліметтері бойынша коронавирустық инфекциялардың 83%-дан астамы науқастардың отбасыларында, қалғандары медициналық мекемелерде, тамақтану қызметтерінде, супермаркеттер мен сауда орталықтарында, кәсіпорындарда, көлік құралдарында, қарттар үйлері мен мектептерде кездеседі.
Әлемдегі эпидемиологиялық жағдай. 2023 жылғы 17 ақпандағы жағдай бойынша әлемде барлығы 231 елде КВИ-нің 678 223 382 жағдайы тіркелді, оның ішінде 6 787 167 адам қайтыс болды. Ауру мен өлім-жітім бойынша көшбасшылар АҚШ-та 104 898 556 жағдай, 1 141 524 адам қайтыс болды, Үндістанда 44 684 502 жағдай, 530 757 адам қайтыс болды, Францияда 39 578 468 жағдай, 164684 адам қайтыс болды.
Қазақстан Республикасындағы эпидемиологиялық жағдай. COVID-19 коронавирустық инфекциясының алғашқы жағдайлары республикамыздың аумағында 2020 жылғы 13 наурыздан бастап тіркелді. Қазақстанда алғашқы жұқтырғандар Германиядағы жақындарына барған Нұр-Сұлтан қаласының судьясы болды. Бүгінгі таңда Қазақстан COVID-19 ауруына шалдыққандар саны бойынша әлемдегі 231 елдің ішінде 56-орында тұр.
Эпидемия басталғаннан бері Қазақстанда COVID-19 (ПТР+) расталған 1 407 088 жағдай тіркелді (17.02.2023 ж. жағдай бойынша), 100 мың тұрғынға шаққандағы аурушаңдық көрсеткіші 7119,1-ді құрады, 13 845 адам қайтыс болды. COVID-19 (ПТР-) ықтимал жағдайларының саны 90 823 құрады. 100 мың тұрғынға шаққандағы аурушаңдық көрсеткіші – 459,6. Ықтимал жағдайлардан 5410 адам қайтыс болды.
1 659 белсенді науқастың (КВИ+ және КВИ -) ішінен 116 адам стационарларда, 1 543 адам амбулаториялық деңгейде емдеуді жалғастыруда. Ауыр науқас 4 адам, белсенді науқастардың барлық санынан өте ауыр халде 1 адам. Қазіргі уақытта орналастырылған кереуеттердің жалпы санының тек 6%-ы ғана қолданылады.
Науқастарды анықтау мақсатында аурудың белгілері бар барлық адамдарға зертханалық зерттеулер жүргізіледі. Вирусты нақты уақыттағы кері транскрипциялық полимеразды тізбекті реакция (ПТР) арқылы диагностикалауға болады. Егер инфекцияға күдік болса, тест нәтижесі теріс болса, тыныс алу жолдарының әртүрлі аймақтарынан талдау үшін үлгілерді қайта алуға болады.
Пандемия басталғаннан және диагностикалық тесттердің пайда болуынан бастап барлық кезеңде COVID-19 (ПТР) бойынша 25 446 851 зертханалық зерттеулер жүргізілді (100 мың тұрғынға шаққандағы көрсеткіш – 128 747), оның ішінде: 1 623 913 оң, бұл 6,38%-ды құрады (анықталған науқастар саны – 1 407 088), 23 822 938 адамнан тест нәтижесі теріс шықты.
Алдын алу шаралары
Вирус жөтелгенде, түшкіргенде немесе сөйлескенде ауаға шашыраған вирусты тамшылар дем алғанда жұту арқылы, сондай-ақ вирустың бетке тиіп, содан кейін көзге, мұрынға немесе ауызға енуі арқылы ауа тамшылары арқылы таралады. Инфекцияның таралуын болдырмаудың негізгі құралы маскалар болып табылады, бірақ оларды басқа алдын-алу шараларымен бірге қолдану керек, соның ішінде қауіпсіз қашықтықты сақтау және адамдар көп болатын жабық жерлерде болудан аулақ болу керек. Алдын алудың тиімді шараларына қолды жиі жуу және тыныс алу гигиенасын сақтау жатады.
Вакциналау аурудан қайтыс болу, аурудың ауыр болуы, симптоматикалық жағдайлар және инфекцияның пайда болу қаупін азайтудың қауіпсіз және тиімді әдісі болып табылады. Вакциналар аурумен күресудің ең маңызды жаңа құралы болып табылады, бірақ вакциналаудан өту стандартты алдын алу шараларын елемеуге болады дегенді білдірмейді, өйткені вакциналау бірінші кезекте инфекциядан емес, аурудан қорғауға бағытталған.
Коронавирусқа қарсы екпе екі компоненттен (дозадан) тұрады. Қазақстанда америкалық Pfizer вакцинасы, Ресейдің Спутник V вакцинасы, CoronaVac (Қытау) сауда маркасымен Sinovac, Пекин биологиялық өнім институты әзірлеген инактивацияланған Sinopharm/BIBP вакциналары тіркеліп, пайдаланылады.
Қазақстанда Қазақстан Білім министрлігі Ғылым комитетінің Биологиялық қауіпсіздік мәселелері ғылыми-зерттеу институтының базасында QazCovid-in коронавирустық инфекцияға қарсы вакцина әзірленді.
Республика бойынша КВИ-ға қарсы вакциналауға жататын барлық адамдардың 13 390 110-нан 9 616 674 адамға (84,4%) бірінші компоненті егілді. Екінші компонентпен вакциналауға жататын барлық адамдардың 13 390 110-нан 9 420 988 (82,7%) адамға егілді. Осылайша, Қазақстанда вакциналаудың толық курсын алмағандардың пайызы 17,3%-ды құрайды.
Осылайша, Қазақстанда COVID-19 аурушаңдығы бойынша эпидемиологиялық жағдай бақыланатын шектерде тұрақты болып қалуда. Қазіргі уақытта барлық аймақтар эпидемиологиялық жағдайды бағалау матрицасына сәйкес жасыл аймақта. Ауру негізінен жеңіл өтуде. Төсек қоры инфекциялық төсектердің 6%-ы және реанимациядағы төсектердің 1-3%-ы толтырылған. Вакцинаның толық курсын тиісті контингенттің 82,7%-ы алды.
Бүгінгі күні республикада шектеу іс-шаралары алынып тасталды, бірақ қоғамдық орындарда және адамдар көп жиналатын орындарда стандартты сақтық шараларын назардан тыс қалдырмау керек.